Introductie
Het kanaal Roeselare-Leie en de kanaalzone
De opwaardering van het kanaal Roeselare-Leie is een belangrijke schakel in het overkoepelend project Seine Schelde. Met de Leiewerken bevindt het kanaal Roeselare-Leie zich in het hart van Seine Schelde Vlaanderen, tussen het Seinebekken in het zuiden en het Scheldebekken en de Vlaamse en Nederlandse havens in het noorden.
Het kanaal is een economisch zeer belangrijke infrastructuur van Vlaamse en regionale dimensie. Bijna 4000 schepen per jaar varen het kanaal op (d.w.z. 8000 heen- en terugreizen) met een vracht van 4 miljoen ton. De belangrijkste goederentypes zijn diverse soorten van granen, plantaardige olie, brandstoffen en bouwgrondstoffen.
Het kanaal Roeselare-Leie vormt de as van een economisch cluster van een vijftigtal industriële en logistieke bedrijven. Deze bedrijven zijn onmiddellijk naast het kanaal gelegen en hangen van de binnenvaart af voor de aanvoer van grondstoffen en, in mindere mate, de afvoer van afgewerkte producten.
Het doorkruist het logistieke en industriële hart van West-Vlaanderen. Met aansluiting op de Leie, die de poort vormt naar het Schelde- en Seinebekken, heeft het kanaal dus veel potentieel om de binnenvaart in Vlaanderen en Europa te versterken.
De opwaardering van het kanaal is echter meer dan een louter nautisch-infrastructureel project. De opwaardering van het kanaal Roeselare-Leie is cruciaal voor het behoud van bedrijvigheid en tewerkstelling in de ganse regio, maar ook voor het verduurzamen van het vrachtvervoer en van de industrie in de regio. Daarnaast brengt het project tal van koppelkansen voor de regio met zich mee.
Het vraagt verknoopt en verbonden te worden met de lokale en regionale projecten en initiatieven. Er werd dan ook een co-creatief en integraal gebiedsprogramma uitgewerkt.
Precies omwille van het zeer divers georganiseerde en beheerde gebied, waar meerdere ontwikkelingen en belangen samenkomen, is samenwerking van besturen en partners essentieel.
De taskforce als motor van een geïntegreerde gebiedswerking
In mei 2021 werd de Taskforce opgericht die is samengesteld uit de volgende regiopartners:
- De Vlaamse Waterweg nv;
- Provincie West-Vlaanderen;
- POM West-Vlaanderen;
- West-Vlaamse Intercommunale (WVI);
- Voka - Kamer van Koophandel West-Vlaanderen;
- De 5 kanaalgemeenten: Roeselare, Izegem, Ingelmunster, Oostrozebeke en Wielsbeke. Gebundeld in de werking van DVV Midwest vertegenwoordigen zij de volledige regio Midwest.
De Taskforce, onder het co-voorzitterschap van De Vlaamse Waterweg nv en van de Provincie West-Vlaanderen, zorgt voor het begeleiden en sturen van het globale project van de opwaardering van het kanaal. De Taskforce heeft als doel om samen met de belangrijkste stakeholders en kanaalgemeenten een gezamenlijke aanpak te borgen, en om vertrekkend vanuit het economisch belang van het kanaal:
- een gedetailleerd geïntegreerd gebiedsprogramma voor de opwaardering van het kanaal Roeselare-Leie te realiseren;
- inhoudelijk en financieel door middel van samenwerking een meerwaarde te creëren voor alle omwonenden, gebruikers van het kanaal en betrokken actoren in de kanaalzone als geheel;
- ervoor te zorgen dat betrokken actoren goed geïnformeerd zijn én er het nodige draagvlak wordt gegenereerd voor de opwaardering van de kanaalzone;
- te zoeken naar voldoende financieringsmogelijkheden bij tal van partners;
- voor de hinder tijdens de werkzaamheden voor alle gebruikers van het kanaal en omgeving in samenwerking oplossingen te zoeken.
De werking van de Taskforce werd inhoudelijk gevoed door verschillende werkgroepen. Deze werkgroepen zochten afstemming tussen het opwaarderingsproject van De Vlaamse Waterweg nv, de verschillende gerelateerde thema’s en stakeholders. Thema’s van de werkgroepen waren:
- binnenvaart;
- economie & mobiliteit;
- watersysteem;
- energie;
- natuur en beleving.
De verkenning in de diepte gaf inzichten in de systemische verbondenheid van de verschillende agenda’s van de regiopartners als basis voor het Charter.
De opwaardering van het kanaal als perspectief voor een toekomstbestendige regio
De motor van de gebiedsvisie is de infrastructurele opwaardering van het kanaal Roeselare-Leie om het klaar te maken voor de uitdagingen van de toekomst en om binnenvaart met grotere en zwaarder geladen schepen mogelijk te maken. Dit vergt het aanpassen van de infrastructuur door:
- de verruiming van het gabarit en de verdieping van het kanaal;
- het vergroten van de capaciteit van de sluis van Ooigem;
- de aanpassing van de verhoging van de bruggen voor het garanderen van de noodzakelijke vrije doorvaarthoogte en -breedte;
- de noodzakelijke aanpassingen aan oeververdedigingen, kaaimuren en sifons.
Deze aanpassingen van de kanaalinfrastructuur vormden de aanleiding om geïntegreerd over de noden en de uitdagingen van de regio na te denken en het resultaat van deze reflectie te bundelen in een gebiedsprogramma: het Charter voor de kanaalzone.
Het charter voor de kanaalzone
Dit Charter bundelt de gedeelde visie en ambities van alle regiopartners. Elke regiopartner onderschrijft via 5 krachtlijnen de noodzaak van de opwaardering van het kanaal Roeselare-Leie. Het Charter expliciteert de relatie met de noden van de regio en de verschillende visies, plannen en projecten.
De krachtlijnen zijn de geconsolideerde en integrale visie voor de regio, namelijk:
- Het kanaal Roeselare-Leie als economische en infrastructurele ruggengraat voor de regio;
- Ontsloten door een duurzaam multimodaal (inter)regionaal en lokaal mobiliteitsnetwerk;
- Met een integraal en robuust watersysteem als drager voor een geïntegreerde gebiedswerking en schakel in het water- en ecosysteem;
- Als drager voor de verduurzaming van de regio: klimaat- (adaptatie en mitigatie) en energietransitie.
- Als drager van de identiteit en beleving van de regio.
Dit gebiedsprogramma is geconcretiseerd in een gebiedsplan, het overzicht van de lopende visies, plannen en projecten en hun potenties om koppelkansen te vormen rond de opwaardering van het kanaal Roeselare-Leie.