... Voor de regio

Het kanaal Roeselare-Leie als regionaal perspectief

De grote verwevenheid van de kanaalzone met de ruimere stedelijke en landelijke omgeving, en de hieruit voortvloeiende dynamiek met verschillende potenties en uitdagingen, vergt een geïntegreerde benadering van de opwaardering van het kanaal.

Samenwerking en draagvlak vormen de basis voor de opwaardering van het kanaal Roeselare-Leie. De opwaardering van het kanaal is meer dan een louter nautisch-infrastructureel project, maar vraagt als ruimtelijk-maatschappelijk project verknoopt en verbonden te worden met lokale en regionale projecten en initiatieven. Er werd een co-creatief en integraal gebiedsprogramma uitgewerkt.

Precies omwille van het zeer divers georganiseerde en beheerde gebied, waar meerdere ontwikkelingen en belangen samenkomen, is de samenwerking van besturen en partners essentieel. Een overkoepelende visie, geconcretiseerd in complementaire of gekoppelde processen, steunt op meerdere eigenaars en vergt sturing en regie.

De samenwerking beoogt om vanuit een ruim regionaal perspectief vorm te geven aan de toekomstbestendige kanaalzone. De toekomst van het kanaal is sterk verweven met een aantal regionale en regio-overschrijdende visies, plannen of investeringsprogramma’s, zoals o.a.:

• het economische masterplan 2020-2025 en de economische vernieuwingsvisie ‘The Next Midwest’;
• de Grote Versnelling: een ambitieuze samenwerking tussen overheden, bedrijven en maatschappelijke actoren om de functionele fietsverplaatsingen omhoog te krijgen;
• bovenlokaal, Vlaams en Europees integraal waterbeleid zoals de Blue Deal, het strategisch plan 2020-2025 van de Dienstverlenende Vereniging (DVV) Midwest en verschillende natuur- en klimaatplannen;
• doelstellingen van de VMM voor elke waterloop met betrekking tot het reduceren van de vuilvracht, zo ook voor het kanaal Roeselare-Leie;
• lokale stadsvernieuwingsprojecten en klimaatplannen.

Het kanaal als hefboom voor de transitie-uitdagingen van de regio

Duurzaamheid & klimaatrobuustheid

De binnenvaart is duurzaam, betrouwbaar, economisch competitief en is in volle groei. Het biedt een oplossing voor de toenemende filedruk op onze wegen, een sterke schakel in de weg naar klimaatmitigatie en duurzame logistieke vervoerstromen.

Investeren in de opwaardering van het kanaal Roeselare-Leie is echter meer dan investeren in betere infrastructuur: het is een hefboom voor bredere noodzakelijke duurzame ontwikkelingen en transities in de kanaalzone.

Om tegemoet te komen aan zowel de huidige als toekomstige maatschappelijke uitdagingen, wordt de opwaardering van het kanaal mee ingezet voor het creëren van een klimaatrobuuste regio. De duurzame ontwikkelingsdoelstellingen (Sustainable Development Goals - Verenigde Naties 2015) zijn een leidraad.

Een geïntegreerde opwaardering van het kanaal Roeselare-Leie levert een toegevoegde waarde aan verschillende van deze duurzaamheidsdoelstellingen. Deze zijn op het schema hieronder weergegeven.

De doelstellingen

SDG 3 | Goede gezondheid en welzijn: verzeker een goede gezondheid en promoot welzijn voor alle leeftijden door o.a. inzetten op goede leefbaarheid in en beleving van de kanaalzone.

SDG 6 | Schoon water en sanitair: verzeker toegang tot duurzaam beheer van water en sanitatie voor iedereen door o.a. duurzaam waterbeheer en inzetten op waterkwaliteit.

SDG 7 | Betaalbare en duurzame energie: verzeker toegang tot betaalbare, betrouwbare, duurzame en moderne energie voor iedereen door o.a. inzetten op een groene binnenvaart, duurzame energievormen en energie-efficiënte kunstwerken.

SDG 8 | Eerlijk werk en economische groei: bevorder aanhoudende, inclusieve en duurzame economische groei, volledige en productieve tewerkstelling en waardig werk voor iedereen door o.a. verder faciliteren en stimuleren van watergebonden bedrijvigheid langs het kanaal.

SDG 9 | Industrie, innovatie en infrastructuur: bouw veerkrachtige infrastructuur, bevorder inclusieve en duurzame industrialisering en stimuleer innovatie door o.a. investeren in moderne overslaginfrastructuur en innovatieve technieken voor de scheepvaart.

SDG 11 | Duurzame steden en gemeenschappen: maak steden en menselijke nederzettingen inclusief, veilig, veerkrachtig en duurzaam door o.a. initiatieven voor stadsvernieuwing en groenblauwe dooradering.

SDG 13 | Klimaatactie: neem dringende actie om klimaatverandering en haar impact te bestrijden door o.a. investeren in klimaatadaptieve en klimaatmitigerende maatregelen.

SDG 14 | Leven in het water: behoud en maak duurzaam gebruik van oceanen, zeeën en maritieme hulpbronnen door o.a. verbeteren van de waterkwaliteit en initiatieven voor het versterken van de ecologie.

SDG 15 | Leven op het land: bescherm, herstel en bevorder het duurzaam gebruik van ecosystemen op het vasteland, beheer bossen en wouden duurzaam, bestrijd woestijnvorming, stop landdegradatie en draai het terug en roep het verlies aan biodiversiteit een halt toe, door o.a. beschermen, herstellen en bevorderen van duurzaam gebruik van ecosystemen en maatregelen voor het stimuleren van de biodiversiteit.

SDG 17 | Partnerschap om doelstellingen te bereiken: versterk de implementatiemiddelen en revitaliseer het wereldwijd partnerschap voor duurzame ontwikkeling door o.a. performante projectorganisatie en samenwerking met andere stakeholders.

De link wordt gelegd tussen globale doelstellingen en lokale acties. Een voorbeeld van hoe deze globale SDG’s kunnen vertaald worden naar lokaal niveau zijn de duurzame beheerprincipes die maximaal ingezet worden bij de opwaardering van het kanaal. Water wordt beschouwd als een kostbare grondstof en er wordt aandacht besteed aan zowel wateroverlast als watertekort binnen een watersysteemstrategie die voldoende toekomstgericht is. Dit resulteert in een klimaatadaptieve visie op het beheer en gebruik van water. Daarenboven geeft de herinrichting van bepaalde oevers op een natuurvriendelijke manier kansen aan de ontwikkeling van een ecologisch netwerk en de versterking van de aanwezige natuurwaarden.

Taskforce kanaalzone
co-creatief werken aan een gebiedsvisie en -programma

Op 18 mei 2021 bezocht Vlaams minister Lydia Peeters de River Terminal Roeselare en de kanaalzone. Tijdens dit bezoek is het belang van de opwaardering van het kanaal Roeselare-Leie onderschreven.

Er werd in mei 2021 een Taskforce opgericht die is samengesteld uit de volgende partners:

• De Vlaamse Waterweg nv;
• Provincie West-Vlaanderen;
• POM West-Vlaanderen;
• West-Vlaamse Intercommunale (WVI);
• Voka - Kamer van Koophandel West-Vlaanderen;
• de 5 kanaalgemeenten Roeselare, Izegem, Ingelmunster, Oostrozebeke en Wielsbeke. Gebundeld in de werking van DVV Midwest vertegenwoordigen zij de volledige regio Midwest.

De Taskforce zorgt voor het begeleiden en sturen van het globale project van de geïntegreerde opwaardering van het kanaal; ze bewaart ook het overzicht en de samenhang. De Taskforce duidt tevens de prioriteiten aan in samenspraak met de partners en bewaakt het tijdspad.

De Taskforce heeft als doel om samen met de belangrijkste stakeholders en kanaalgemeenten een gezamenlijke aanpak te borgen, en om vertrekkend vanuit het economisch belang van het kanaal:

• een gedetailleerd geïntegreerd gebiedsprogramma voor de opwaardering van het kanaal Roeselare-Leie te realiseren;
• inhoudelijk en financieel door middel van samenwerking een meerwaarde te creëren voor alle omwonenden, gebruikers van het kanaal en betrokken actoren in de kanaalzone als geheel;
• ervoor te zorgen dat betrokken actoren goed geïnformeerd zijn én het nodige draagvlak wordt gegenereerd voor de opwaardering van de kanaalzone;
• te zoeken naar voldoende financieringsmogelijkheden bij tal van partners;
• voor de hinder tijdens de werkzaamheden voor alle gebruikers van het kanaal en omgeving in samenwerking oplossingen te zoeken.

De bijeenkomsten van de Taskforce worden voorbereid door het Dagelijks Bestuur bestaande uit vertegenwoordigers van de Vlaamse Waterweg nv, de provincie West-Vlaanderen en DVV Midwest en de West-Vlaamse Intercommunale.

Om de verschillende opgaven in kaart te brengen heeft de Taskforce thematische werkgroepen opgericht die van 2021 tot en met 2023 onderzoek verrichtten en inzichten vergaard hebben rond binnenvaart, mobiliteit & economie, het watersysteem, natuur & beleving en energie.

Daarnaast volgde de Taskforce de lopende projecten in de regio op, met aandacht voor de open communicatie, bijvoorbeeld tijdens de renovatie van de sluis van Ooigem en de gepaarde vijf weken durende stremming tijdens de zomer van 2023.

Om de werking van de Taskforce te ondersteunen is in het voorjaar van 2023 de kanaalmanager aangesteld. Taak van de kanaalmanager was het consolideren met de regiopartners van de gebiedsvisie in een Charter tegen eind 2023. Om nauw aan te sluiten op de stand van zaken heeft de kanaalmanager de visies, plannen en projecten van de regiopartners met raakvlakken met het kanaal Roeselare-Leie gedetailleerd in kaart gebracht en geactualiseerd.